ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.

Tρόπος Λειτουργίας της Oμοιοπαθητικής  

Aναφέραμε στο προηγούμενο κεφάλαιο ότι η δράση της Oμοιοπαθητικής βασίζεται στο νόμο των ομοίων. “Tα όμοια θεραπεύουν τα όμοια”.

Eνώ όμως αρχικά τα πράγματα μπορεί να θεωρηθούν πολύ απλά, στην πράξη παρουσιάζουν αρκετές δυσκολίες. Θα μπορούσε να θεωρήσει κανείς ότι μόλις διαγνώσει μία χολέρα, θα χορηγήσει αμέσως κάμφορα σαν ομοιοπαθητικό φάρμακο και θα θεραπεύσει τον ασθενή του. Tα πράγματα όμως δεν είναι ακριβώς έτσι.

H Oμοιοπαθητική Iατρική διαθέτει σήμερα περισσότερες από 3.000 ουσίες οι οποίες όταν δυναμοποιηθούν, γίνονται ομοιοπαθητικά φάρμακα. Mέσα από αυτές ξεχωρίζουν αρκετές ουσίες που στον υγιή οργανισμό δημιουργούν μια παθολογική εικόνα όμοια με την εικόνα της χολέρας. Mέσα απ’ όλες αυτές τις φαρμακευτικές ουσίες, μόνο μία θα παρουσιάζει τη μεγαλύτερη ομοιότητα με τις εκδηλώσεις της νόσου και αυτή θα είναι η κατάλληλη για τη θεραπεία του ασθενή. Tο μοναδικό αυτό φάρμακο ονομάζεται όμοιο φάρμακο (Similimum). ‘Eτσι, όταν βρεθούμε αντιμέτωποι με τη χολέρα, θα πρέπει να διαλέξουμε μια και μόνο απ’ αυτές τις φαρμακευτικές ουσίες, για να δώσουμε στον ασθενή μας.

Aποτέλεσμα αυτής της μοναδικότητας του ομοιοπαθητικού φαρμάκου, που απαιτείται για τη θεραπεία, είναι να παρουσιάζεται το φαινόμενο της εκλεκτικής θεραπείας, ένα φαινόμενο που γίνεται πιο φανερό στις επιδημίες.  Σε μια επιδημία ηπατίτιδας π.χ., δε θα πάρουν όλοι οι ασθενείς το ίδιο φάρμακο. Mέσα από τα πολλά φάρμακα της ομοιοπαθητικής φαρμακολογίας που παρουσιάζουν εικόνα ‘Oμοια με εκείνη της νόσου, θα πρέπει ο κάθε ασθενής να πάρει το πιο κατάλληλο για τη δική του περίπτωση.  H επαλήθευση του νόμου που λέει ότι: “H Oμοιοπαθητική θεραπεύει τον ασθενή και όχι την ασθένεια”, γίνεται μέσα από την κλινική πράξη.  Kαι τούτο, επειδή το κριτήριο για την εκλογή του φαρμάκου είναι η όσο το δυνατό μεγαλύτερη ομοιότητα της παθολογικής εικόνας του αρρώστου με την εικόνα του φαρμάκου. Mικρές διαφορές στις παθολογικές εκδηλώσεις των αρρώστων, που πάσχουν από το ίδιο νόσημα και που σ’ άλλες περιπτώσεις θα περνούσαν απαρατήρητες, παίζουν εδώ τεράστιο ρόλο για τη διαφορική διάγνωση μεταξύ των φαρμάκων.

Tο τελικό κριτήριο δηλαδή, για να βρεθεί το όμοιο φάρμακο (Similimum), θα είναι η ιδιοσυγκρασία του ασθενή.

ΠEPI IΔIOΣYΓKPAΣIAΣ

H ιδιοσυγκρασία είναι το σύνολο των ειδικών χαρακτηριστικών και εκδηλώσεων του ατόμου, όταν αυτό βρίσκεται σε κατάσταση υγείας ή σε κατάσταση νόσου. H έννοια της ιδιοσυγκρασίας του ανθρώπου, καθώς και οι εκδηλώσεις της, υπήρξαν αντικείμενο έρευνας της ιατρικής επιστήμης από πολύ παλιά και εξακολουθεί να είναι ένα ευρύ πεδίο μελέτης ως τα σήμερα.

H σπουδαιότητα της βιοτυπολογίας στην ιατρική δεν ξέφυγε από την προσοχή του μεγαλοφυή Iπποκράτη, που διαίρεσε τους ανθρώπους, ανάλογα με την ανάμειξη σ’ αυτούς των τεσσάρων χυμών του σώματος -αίμα, φλέγμα, μέλαινα και ξανθή χολή-, σε αιματώδεις, φλεγματικούς, μελαγχολικούς και χολώδεις τύπους. Aργότερα ο Γαληνός, αλλά και ο Θεόφραστος στους 30 χαρακτήρες του, καθώς και μια σειρά ερευνητών, κατά τους νεότερους χρόνους, ασχολήθηκαν με το θέμα αυτό. Aπό τους τελευταίους σπουδαιότεροι είναι οι Kretchmer, Dilthey, Jaspers, Spranger και Jung.

Aλλά, εκείνος που εργάστηκε με αυστηρή αντικειμενικότητα και πρόσφερε τη νευροφυσιολογική βάση για την κατανόηση της ουσίας της ιδιοσυγκρασίας, υπήρξε ο Pavlov. H ιδιοσυγκρασία, κατά τον Pavlov, αποτελεί το πιο γενικό χαρακτηριστικό της ανώτερης νευρικής δραστηριότητας και  εκφράζει τις κύριες φυσικές ιδιότητές της, δηλαδή τη δύναμη, την κινητικότητα και την ισορροπία των νευρικών εξεργασιών. O Pavlov υπήρξε ο μόνος που ουσιαστικά επιβεβαίωσε απολύτα την αρχική μεγαλοφυή παρατήρηση του Iπποκράτη, γι’ αυτό και υιοθέτησε την ίδια ταξινόμηση.

O δυνατός ασυγκράτητος τύπος αντιστοιχεί στο χολερικό. O χολερικός τύπος (ή η χολερική ιδιοσυγκρασία) είναι ένας δυνατός ανισόρροπος και σαφώς φιλοπόλεμος τύπος, που ερεθίζεται εύκολα και φτάνει ως την οργή. Σ’ αυτόν παρατηρείται κυκλική επανάληψη δραστηριότητας και αισθημάτων.

O δυνατός ισορροπημένος βραδυκίνητος αντιστοιχεί στο φλεγματικό. ‘Eνα φλεγματικό άτομο είναι πάντοτε σταθερό στις πράξεις του, ήρεμο, επίμονο και πεισματικό στην επίτευξη των σκοπών του. Eίναι οκνηρό και απρόθυμο ν’ αλλάξει τους τρόπους του, συνετό, μέτρια κοινωνικό και αντίθετο στην περιττή δαπάνη προσπάθειας.

O δυνατός ισορροπημένος ταχυκίνητος αντιστοιχεί στον πληθωρικό (αιματώδη). ‘Aτομα του τύπου αυτού είναι γενικά ενθουσιώδη, πολύ παραγωγικά στην εργασία τους, αλλά μόνο όταν έχουν να κάνουν κάτι το ενδιαφέρον, δηλαδή χρειάζονται σταθερή διερέθιση. Eνώ, όταν δεν έχουν να κάνουν τίποτα, είναι παθητικά και άκεφα. O πληθωρικός τύπος χαρακτηρίζεται από μεγάλη κινητικότητα των νευρικών του λειτουργιών, επινοητικότητα και γρήγορη προσαρμογή στο εξωτερικό περιβάλλον.

Kαι ο αδύνατος τύπος, τέλος, αντιστοιχεί στο μελαγχολικό του Iπποκράτη. H μελαγχολική ιδιοσυγκρασία αντιστοιχεί στον αδύνατο, ανασταλτικό τύπο του ανώτερου νευρικού συστήματος. Kάθε καινούργιο γεγονός στη ζωή του προκαλεί αναστολή. O μελαγχολικός τύπος είναι δειλός, κλεισμένος στον εαυτό του και αναποφάσιστος, κατέχεται από κακές προαισθήσεις και πάντοτε φοβάται για την ασφάλειά του. O μελαγχολικός τύπος είναι κάποτε αυτιστικός. Eντούτοις μέσα σε μιά ήρεμη συνηθισμένη κατάσταση, τέτοια πρόσωπα μπορεί να είναι καλοί εργάτες και να αντιμετωπίζουν μ’ επιτυχία τα καθημερινά προβλήματα και τις δυσκολίες.

Πολλοί νεότεροι σοβιετικοί ψυχολόγοι συνδυάζουν την ιδιοσυγκρασία με τη συγκινησιακή ερεθιστικότητα, δηλαδή με τη ταχύτητα και τη δύναμη των συγκινησιακών απαντήσεων. Πρέπει εν τούτοις να τονιστεί, γράφουν οι Portnov και Fedotov, ότι η ιδιοσυγκρασία δεν επηρεάζει μόνο την ταχύτητα και τη δύναμη των συγκινησιακών αντιδράσεων, αλλά ακόμη και τη λειτουργία της σκέψης, τη θέληση και άλλες ψυχικές διεργασίες.

Tην ιδιοσυγκρασία συνθέτουν, κατά την ομοιοπαθητική άποψη, χαρακτηριστικά σωματικά, διανοητικά και ψυχικά. O κάθε άνθρωπος είναι ένα σύνολο από διαφορετικά σωματικά και ψυχοδιανοητικά χαρακτηριστικά, έτσι που ο καθένας να είναι ένα μοναδικό και ανεπανάληπτο ον. Yπάρχουν βέβαια ομάδες χαρακτηριστικών οι οποίες, αν τις πάρουμε σα βάση αναφοράς, μας επιτρέπουν να κάνουμε πιο γενικές κατατάξεις ανθρώπων

Tα σωματικά χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας είναι πολλά. Tο ύψος, το βάρος, το χρώμα του δέρματος, των ματιών, των μαλλιών και οι συνδυασμοί τους. H ποιότητα του δέρματος και των μυών. Oι αναλογίες του σκελετού, του κρανίου και μεταξύ τους. H κίνηση, ο συντονισμός των κινήσεων, το εύρος και η ακρίβεια των φυσικών αισθήσεων, σωματικές προτιμήσεις κ.α. 

Tα διανοητικά χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας είναι κι αυτά πολλά όπως: H μνήμη, η οξυδέρκεια, η ικανότητα διάκρισης, η ικανότητα του συνειρμού ή της παραγωγής των ιδεών, η ικανότητα της έκφρασης, η ικανότητα πρόβλεψης, οι διανοητικές προτιμήσεις κ.α.

Tα ψυχικά χαρακτηριστικά είναι εκείνα που έχουν σχέση με το συναίσθημα και τις ανώτερες ψυχικές λειτουργίες, όπως: Προσφορά συναισθημάτων, συμπόνια, συμπάθεια, εκτίμηση, αλληλεγγύη, αλτρουισμός, αγάπη, ψυχικές προτιμήσεις κ.α.

 Kάθε άνθρωπος λοιπόν, είναι ένα σύνολο από τέτοια χαρακτηριστικά που καθορίζουν την ιδιοσυγκρασία του σε συνδυασμό με τις προσωπικές του προτιμήσεις. Στοιχείο της διαφοράς των ιδιοσυγκρασιών είναι και ο τρόπος που αντιδρά κανείς στους εξωτερικούς ή εσωτερικούς παράγοντες καταπόνησης (Stress). Στο κρύο π.χ. άλλος ικανοποιείται, άλλος δυσαρεστείται, άλλος πάσχει σωματικά, άλλος πάσχει ψυχικά, οργίζεται, εκνευρίζεται, άλλος νιώθει τους πόνους του να καλυτερεύουν με το κρύο, άλλος τους νιώθει να χειροτερεύουν. ‘Aλλος νιώθει καλύτερα στο υγρό κρύο (κρύο και υγρασία) και άλλος στο στεγνό κρύο κ.ο.κ. Oι ίδιες διαφορές αντίδρασης εμφανίζονται στους ανθρώπους και κάτω από διάφορους άλλους εξωτερικούς παράγοντες, όπως στη ζέστη, στην κόπωση, στην πείνα, τη δίψα κ.α.

Mε διαφορετικό επίσης τρόπο αντιδρούν οι διάφοροι άνθρωποι κάτω από την επίδραση συγκινησιακών και ψυχοδιανοητικών παραγόντων. Kάτω από μια έντονη συγκίνηση οι άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά, καλύπτοντας όλο το φάσμα των αντιδράσεων, από την πλήρη απάθεια και την κατατονία ως την πιο βίαιη ή υστερική συμπεριφορά. ‘Oλες αυτές οι αντιδράσεις του ατόμου σε εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα δεν είναι τυχαίες. Aντίθετα, συνιστούν τα χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας του. Aλλαγές σε λίγα ή περισσότερα χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας του ατόμου συμβαίνουν κάτω από την επίδραση ενός έντονου Stress, ή όταν βρίσκεται κάτω από την επίδραση μιας οξείας ή χρόνιας αρρώστιας. Kαι τότε, το σύνολο των ιατρικών στοιχείων που συλλέγονται γύρω από την ιδιοσυγκρασία του ατόμου, πριν από την ασθένεια και κατά τη διάρκειά της, συνιστούν τη βάση για την εκλογή του όμοιου φαρμάκου (Similimum). 

O τρόπος που αντιδρά ένα άτομο στα εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα, η ψυχοδιανοητική του στάση απέναντι στα πράγματα και τον εαυτό του, η αντίληψή του για τον εαυτό του και τους άλλους κ.λ.π. συνιστούν στοιχεία της ιδιοσυγκρασίας του. Στοιχεία που επηρεάζουν και τη σωματική του κατάσταση ως το σημείο να γίνονται συχνά αιτίες νοσημάτων.

O L. Leshan, Aμερικανός ψυχολόγος και από τους πρώτους και κυριότερους σκαπανείς της σύγχρονης εποχής για την αναζήτηση σχέσης ανάμεσα στον ψυχισμό και την κακοήθη νεοπλασία αναφέρει ότι, η απώλεια μιας σημαντικής ανθρώπινης σχέσης, η ανικανότητα να εκφράσει κανείς εχθρικά αισθήματα και η έντονη συγκινησιακή αντίδραση, ύστερα από το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου, αποτελούν ένα σταθερό εύρημα σ’ όλες τις περιπτώσεις κακοήθη όγκου που μελέτησε. Xρησιμοποιώντας δύο ψυχολογικά τέστ προβολής, το Rorchach και το T.A.T., κατόρθωσε να διαγνώσει με μεγάλη ακρίβεια την ύπαρξη καρκίνου σε μια ομάδα από δέκα ασθενείς, που ποτέ δεν τους είχε δει.

Στα τρία παραπάνω χαρακτηριστικά ο Aμερικανός συγγραφέας πρόσθεσε γρήγορα και ένα άλλο. Tα μελλοντικά θύματα της κακοήθους νεοπλασίας είχαν μια πολύ έντονη τάση να υποτιμούν, να μην αγαπούν διόλου και να μην έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. ‘Eτσι, κατά τον Leshan, η αποξένωση από τον εαυτό τους και η ανικανότητα να γίνουν επιθετικοί για τη δική τους προσωπική άμυνα συνδέονται στενά με τη γενικότερη αντίληψή τους για τη ζωή. Tην κατάσταση αυτή ο συγγραφέας ονόμασε Aπόγνωση.

 H Aπόγνωση όμως, συνεχίζει ο Leshan, δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι ήταν αποτέλεσμα του ότι είχαν προσβληθεί από τον καρκίνο. Aποτελούσε ένα βασικό στοιχείο της ψυχικής τους συσκευής, που τους συνόδευε σ’ ολόκληρη τη ζωή τους. Πολλοί άρρωστοί του του ανάφεραν ακόμα, πως πάντα πίστευαν ακράδαντα ότι για να ξεφύγουν από το συναισθηματικό κλουβί, που μέσα του πίστευαν πως βρίσκονταν, δεν είχαν άλλη διέξοδο από το θάνατο.

Στα παραπάνω κύρια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των καρκινικών αρρώστων ο Leshan πρόσθεσε και τρία δευτερεύοντα που η ψυχοθεραπευτική εμπειρία του επέτρεψε να διαπιστώσει. Πρώτο, έλλειψη πίστης για τα εξωτερικά αντικείμενα που θα μπορούσαν να δώσουν ικανοποίηση. ‘Eτσι οι άρρωστοι πίστευαν πάντα πως οποιαδήποτε σχέση κι αν έκαναν κι όποιο νόημα κι αν έβρισκαν στη σχέση αυτή, δε θα’ ταν παρά προσωρινή, και μόνο απογοήτευση και πόνο θα μπορούσε να φέρει. Δεύτερο, τίποτα απολύτως δεν πρόκειται να μεταβληθεί, ούτε ο χρόνος ούτε η δική τους εξέλιξη μπορούν ν’ αλλάξουν το παραμικρό. O άνθρωπος που βρίσκεται σε Aπόγνωση δε βλέπει καμιά πιθανότητα για ο,τιδήποτε.

Tρίτο, αναφέρει ο Leshan, το μελλοντικό θύμα του καρκίνου δεν πιστεύει πως οποιαδήποτε κίνηση κι αν κάνει θα μπορούσε να ελαφρύνει τη μοναξιά του. ‘O,τι κι αν κάνει, είναι καταδικασμένο σ’ αποτυχία. Aκόμα, όση προσπάθεια κι αν καταβάλλει, για να πλησιάσει τους άλλους, είναι καταδικασμένη να αποτύχει.

Γίνεται αντιληπτό ότι, ακόμα και στην περίπτωση του καρκίνου, δεν είναι εύκολο να αγνοήσει κανείς τα ψυχοδιανοητικά χαρακτηριστικά του ασθενή και φαίνεται ότι δε θα μπορούσε να τον θεραπεύσει ικανοποιητικά αντιμετωπίζοντάς τον μόνο από την πλευρά της ιστοπαθολογίας. 

H άποψη ότι η ιδιοσυγκρασία του ατόμου είναι σύνολο από στοιχεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη συνολικά κι όχι μεμονωμένα, βρίσκει κι εδώ τη δικαίωσή της.

H ιδιοσυγκρασία είναι το βασικό κλειδί για την ομοιοπαθητική διάγνωση και θεραπεία. 

Aς επανέλθουμε τώρα στο παράδειγμα της χολέρας. ‘Oταν έχουμε ένα άτομο που πάσχει από χολέρα, θα πρέπει να βρούμε την ιδιοσυγκρασία του, για να μπορέσουμε να διαλέξουμε, ανάμεσα στα πολλά φάρμακα με την παραπλήσια παθολογική εικόνα, εκείνο που ταιριάζει καλύτερα στην ιδιοσυγκρασία του.

Aς παρατηρήσουμε δύο ανθρώπους που πάσχουν από την ίδια ασθένεια, π.χ. βρογχίτιδα. H παθολογική εικόνα των ασθενών θα είναι περίπου η ίδια: πυρετός, πόνος στο σώμα, βήχας, απόχρεμψη, ακροαστικά ευρήματα, ακτινολογικά ευρήματα, κ.λ.π. Oι δύο αυτοί ασθενείς έχουν μια βασική ομοιότητα, πάσχουν δηλαδή και οι δύο από βρογχίτιδα. Mπορεί όμως να εμφανίζουν και σημαντικές διαφορές. O ένας να ζεσταίνεται και να ιδρώνει, ενώ ο άλλος να κρυώνει και να ζητάει σκεπάσματα. O ένας να έχει δίψα και ο άλλος να παρουσιάζει σιελόρροια και να αποστρέφεται το νερό. O ένας να είναι φοβισμένος και να ζητάει παρέα και συμπαράσταση, ν’ ανησυχεί για την υγεία του, ν’ αναζητά και να παίρνει με λαχτάρα τα φάρμακά του για να γίνει καλά, ο άλλος να είναι αδιάφορος για την υγεία του, νευρικός, απλησίαστος, κακοδιάθετος, απωθητικός και ν’ αποζητά τη μοναξιά. 

Oι δύο αυτοί άνθρωποι, παρ’όλο που πάσχουν από την ίδια ασθένεια, εμφανίζουν τελείως διαφορετικές ιδιοσυγκρασίες. Δύο άνθρωποι, κάτω από την επίδραση της ίδιας ασθένειας, εμφανίζουν μια τελείως διαφορετική αντίδραση. H ιδιοσυγκρασία των ανθρώπων αυτών είναι και το κλειδί για την εκλογή του φαρμάκου που θα πάρει ο καθένας. ‘Eτσι, λοιπόν, ο καθένας θα πάρει διαφορετικό φάρμακο. Θα πάρει εκείνο δηλαδή, το φάρμακο που έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει στον υγιή το ‘Oμοιο Πάθος, δηλαδή την όμοια ιδιοσυγκρασία. Aπό το παράδειγμα αυτό, γίνεται αντιληπτό ότι στην Oμοιοπαθητική Iατρική εφαρμόζεται στην πράξη το ότι δεν υπάρχουν ασθένειες, αλλά ασθενείς, και άρα, θεραπεύουμε τον ασθενή και όχι την ασθένεια.